Onze rechtstaat is gebouwd op het dreigen met geweld

Democratische-zelfgenoegzaamheid is een blok aan het been van het Nederlandse burgermansbestaan. Veel mensen lijken te leven bij de gratie van het feit dat we überhaupt in een ‘democratie’ leven. Dat alleen al is genoeg om politieke gevoelloosheid te rechtvaardigen. Alle politieke scherpslijperij kan zo vakkundig worden kaltgestellt.

Deze zelfgenoegzaamheid en lui makende trots was bijzonder voelbaar in de allerlaatste column van Diederik Samsom in de Volkskrant. Het gleed en droop er vanaf: democratisch evenwicht, met elkaar meelopen, in harmonie samenleven, er konden niet genoeg eufemisme worden bijgehaald. Samsom verdedigt nog steeds zijn compromissenpolitiek waardoor hij nu wel voor eeuwig gegijzeld lijkt. Hij heeft ‘m nu zo vaak verdedigd. Er is geen andere optie dan de compromis. De democratische rechtstaat, vertolkt door het democratisch evenwicht, zal bepalen wie gelijk heeft.

Compromissendictatuur
Alleen doet het dat niet. Waar er geen absoluut zwart of wit is, is er alleen maar grijs. De allesoverheersende en verstikkende parochie van het centrum. Gewoon normaal. Nederland als een soort midden-eenpartijstaat, waar normaal doen nog het enige is wat mag. Waar de normen en waarden er altijd al waren. Alleen niets was meteen gewoon normaal, zo meteen eeuwig grijs. Zo ook niet onze democratische rechtstaat. De Nederlandse democratie in zijn huidige en eerdere vormen is niet zomaar uit de lucht komen vallen als een prefab-compromis waarnaar elke middenpartij in Nederland zo hartgrondig naar lijkt te verlangen.

Het is toch echt om van te janken met welke eenvoud mensen stappen over hoe zwaar er überhaupt gestreden is voor al die zogenaamde ‘normale’ principes die nu gelden. Juist doordat men stelt: ‘Nee. Wat er nu gebeurt, is niet normaal. Het moet anders en wel hierom’, doordat mensen pijnlijke en oude compromissen opentrekken en wellicht de hypocrisie van zo’n, ooit vast moeilijk besluit, blootleggen is wat politiek voortstuwt. Ook de Normen die nu als karakteristiek westers worden aangeduid zijn in werkelijkheid net 50 jaar gemeengoed.

Zonder geweld geen democratie
Nog los van het feit dat de er voor de democratische golf die er ooit voor zorgde dat ook Nederland een mooie grondwet kreeg, veel bloed is gevloeid. De door ons nu zo geliefde verlichte principes werden over het continent verspreid met een gewelddadig en moordzuchtige furie. De rechtstaat van nu mag dan bepalen wie gelijk heeft, het waren de vroegere dappere eenlingen, de radicalen op de barricaden in de negentiende en twintigste eeuw die hem compromisloos eiste. Het is ongemakkelijk om te erkennen lijkt het voor veel mensen dat juist al die westerse waarden, juist die democratieën, een gewelddadig fundament kennen.

Samsom praat graag over zijn democratische balans, wellicht omdat hij er ooit zelf een ‘vond’. Ook hier weer: de democratische balans is alleen niet zomaar ‘gevonden’. Er gingen verkiezingen aan vooraf. Verkiezingen waar grove leugens niet werden geschuwd (de verhoging van het eigen risico stond toch wel degelijk in Rutte’s verkiezingsprogramma). Verkiezingen waarbij je juist niet wil horen dat er al een compromis aan komt. Je wil de beste ideeën horen, de ideeën waarvan je denkt dat ze kloppen en mensen kunnen helpen.

De wisselwerking van elitair geroep om compromissen wanneer er ‘verantwoordelijkheid’ moet worden genomen en snoeiharde verkiezingsretoriek wanneer de zeteltjes moeten worden verdeelt is daarmee wat het cynisme over die compromissen aanwakkert. Voor de compromis komt eerst de strijd. Een ontkenning daarvan, is niets meer dan een farce.

De democratische balans is de status quo
Het oneindige compromissen gejammer staat daarmee verandering in de weg. Begrijp ons niet verkeerd: we pleiten hier niet voor een spontane opleving van geweld om verandering teweeg te brengen. Maar polarisatie, zeker als het slechts betekent dat mensen een onderbouwd idee verdedigen, is een middel waar we niet bang voor moeten zijn. Misbruik het niet, ga er wijs mee om, maar wees niet bang om het onredelijk lijkende te eisen. Een compromis zonder een wezenlijke aanwezigheid dat het ook anders kan is geen compromis, maar een wurggreep. De democratische balans is dan geen balans, maar een zorgvuldig constante herconstructie van altijd maar hetzelfde. Als echte verandering niet meer mogelijk is, als men zich niet meer kan inbeelden hoe een land of wereld anders kan, dan is die balans gewoon een goeie marketingtruc. De status quo die zichzelf verkoopt.

Want ook die status quo maakt gebruik van wat ze ter beschikking heeft om bepaalde ideeën absurd te verklaren, om gedaan te krijgen wat ze wil. Alle wetsartikelen worden gebruikt om mensen in het gareel te houden, tot aan het wrede toe (God beware u als u als een of andere fraudeur wordt aangemerkt). Ruimte voor burgerlijke ongehoorzaamheid wordt steeds kleiner, te zien aan de snelle afvoering van klimaatdemonstranten.

Ook de ‘balans’ verdedigt zichzelf. Ook met harde hand.